Gazneli Sultan Mahmud, Sebük Tegin gibi akıllı, firasetli ve siyasî deha sahibi bir babanın oğlu olarak dünyaya geldi. Sebük Tegin’in oğlu Mahmud’a yazdığı “Pendnâme” isimli eserinde Gazneli Mahmud’a geçici dünyada kalıcı ahiret için âdil davranmayı tembihlemiştir.

Bu talim ve terbiye ile devrin en önemli âlimlerinde yetişen Gazneli Sultan Mahmud, sultanlığı devrinde de ilim tahsiline çok önem vermiş ve Gazneli Devleti’ni bir ilim merkezi haline getirmeye çalışmıştır. Şarkın âlim sultanı olarak bilinen Gazneli Sultan Mahmud, devlet yönetiminde ihtiyatlı davranır, istişareye önem verir, sabırlı hareket eder ve hüküm vermenin mesuliyetini hep düşünürdü.

Sultan Mahmud’un acele karar vermediği ve ihtiyatlı davrandığı hususunda şöyle bir hadise rivayet edilmektedir:

Herat şehrinde bir âlim ve onun güzel bir sarayı vardı. Sultan Mahmud’un Herat’ta bulunduğu bir sırada, sultanın dostlarından Abdurrahman Hakk, o yaşlı âlimin sarayında konaklıyordu. Bir vakit sonra sultanın dostu, sultana şunları söyledi. “Benim konakladığım saray bir ihtiyarın mülküdür. Bu ihtiyar halk nazarında kendisini âlim olarak tanıtıyor ve  gecelerini çilehanesinde geçiriyor. Onun orada ne yaptığını sordum. Bütün gece namaz kıldığını söylediler. Bir gece ansızın o çilehaneye gittim. Onu bir puta ibadet ederken yakaladım. O putu aldım ve karar vermesi için sultanın önüne getirdim” dedi.

Sultan Mahmud duyduklarından çok müteessir oldu ve “O ihtiyarı hazır bulundurun, bu işte inceden inceye araştırma usulünü yerine getirelim.” dedi. Sonra Abdurrahman Hakk’a dönerek  “Ancak önce sen elini başıma koy, doğru söylediğine benim canım ve başım üzerine yemin et” dedi.

Sultanın kendisine itimat ettiğini ve araştırma yaptırmayacağını düşünen Abdurrahman Hakk, bu sözleri beklemiyordu. “Senin canın ve başın üzerine yalan söyledim. O ihtiyarın güzel bir sarayı vardı. Eğer bu sözleri söylersem, senin benim sözümle hareket edip derhal onun öldürülmesini buyuracağını ve o sarayı bana bağışlayacağını düşündüm” dedi.

Gazneli Sultan Mahmud, sabretme kuvveti verdiği ve aceleden meydana gelecek hatalardan koruduğu için Hazreti Allah’a şükretti. Masum bir insana iftira atan Abdurrahman Hakk’ı cezalandıran sultan, onu bir daha meclisine kabul etmedi.

Kaynakça:

1- Gazneli Mahmûd, Prof. Dr. Erdoğan Merçil

2-  Yedikıta Dergisi, Sayı 137